Szczepionka IPV – charakterystyka, cena, skutki uboczne szczepionki na polio

IPV – charakterystyka

Polio, inaczej choroba Heinego–Medina, jest groźną chorobą zakaźną prowadzącą do rozwoju porażenia mięśni, co skutkuje trwałym kalectwem, a nawet śmiercią. Najskuteczniejszą metodą zapobiegającą zakażeniu jest szczepienie przeciw IPV, które prowadzone jest w ramach Światowego Programu Eradykacji Poliomyelitis (celem programu jest wyeliminowanie choroby polio poprzez szczepienia ochronne, prawidłową diagnostykę oraz nadzór nad ostrymi porażeniami wiotkimi). W Polsce polio nie występuje od wielu lat, jednak ze względu na możliwość zarażenia się od podróżnych z krajów o stwierdzonych przypadkach zachorowania, szczepienie przeciw poliomyelitis jest obowiązkowe. 

Istnieją dwa typy szczepionek przeciw polio:

• IPV (Inactivated Poliovirus Vaccine) – inaktywowana, zawiera trzy typy zabitych wirusów polio (szczepionka Salka),
• OPV (Oral Poliovirus Vaccine) – żywa, zawiera trzy typy atenuowanych wirusów polio (szczepionka Sabina).

Szczepionka IPV wstrzykiwana jest domięśniowo lub podskórnie, natomiast szczepionka OPV podawana jest doustnie. Oba rodzaje mogą być podawane wraz z innymi szczepionkami. 

Czym jest polio (choroba Heinego Medina)?

Choroba Heinego–Medina (poliomyelitis, polio, nagminne porażenie dziecięce, wirusowe zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego) jest chorobą zakaźną wywoływaną przez trzy szczepy wirusa polio (1, 2, 3) z rodzaju Enterovirus. Przenosi się on drogą fekalno-oralną – wnika do organizmu przez usta w wyniku kontaktu z przedmiotami lub produktami spożywczymi, które były zakażone wydzielinami z gardła lub kałem, albo przez nos, czyli drogą kropelkową. Następnie ulega namnożeniu w jelitach i przedostaję się do krwi oraz węzłów chłonnych (wiremia pierwotna). Wskutek niewytworzenia przeciwciał albo ich zbyt małej ilości, u niektórych dochodzi do wiremii wtórnej, która jest znacznie bardziej nasilona. Wirus rozprzestrzenia się po całym organizmie człowieka, czego efektem może być nieodwracalne porażenie zwojów nerwowych odpowiedzialnych za unerwienie mięśni skutkujące trwałym kalectwem. 

Okres wylęgania choroby wynosi od 9 do 12 dni. Objawy choroby Heinego–Medina to:

• gorączka,
• ból głowy, rozbicie, złe samopoczucie,
• zapalenie gardła,
• problemy żołądkowo–jelitowe,
• bóle mięśni,
• uczucie sztywności karku i pleców,
• niedowłady wiotkie kończyn dolnych,
• trwałe porażenia. 

Większość przypadków zachorowanie na polio przebiega bezobjawowo, rzadziej ma postać bardzo ciężką, z towarzyszącymi porażeniami, najczęściej o trwałym charakterze. Najgroźniejsze porażenia obejmują mięśnie oddechowe, co może skutkować niewydolnością oddechową zagrażającą życiu. Na ciężki przebieg choroby narażone są starsze dzieci, dorośli oraz kobiety w ciąży. 
Chorzy wydalają wirusy wraz z kałem nawet do 6 tygodni. Po wielu latach od zachorowania, może dojść do ponownego pojawienia się objawów nerwowo–mięśniowych, nazywanych zespołem post-polio (PPS – post-polio syndrome). 

IPV – kiedy szczepić?

Szczepionka IPV jest w Polsce obowiązkowa i zgodnie z kalendarzem szczepień powinna być podawana według schematu: 

• I dawka podstawowa: 4 miesiąc życia
• II dawka podstawowa: w zależności od producenta szczepionki – po 6–8 tygodniach od pierwszej dawki 
• III dawka uzupełniająca: 16–18 miesiąc życia.

W 6. roku życia należy wykonać szczepienie przypominające. 

Podanie szczepionki przeciw polio powinno być poprzedzone badaniem kwalifikacyjnym, przeprowadzonym przez lekarza. 

IPV – cena

Szczepienia obowiązkowe realizowane w ramach Programu Szczepień Ochronnych są bezpłatne, finansowane z budżetu państwa. Przychodnia POZ, która przeprowadza szczepienia obowiązkowe, odbiera szczepionki na podstawie zapotrzebowania z Powiatowej Stacji Sanitarno–Epidemiologicznej. Aktualnie bezpłatna jest szczepionka IPV – monowalentna, zawierająca trzy typy zabitych wirusów. 

Szczepionka wysokoskojarzona nie jest finansowana z budżetu państwa, pomimo że zawiera wszystkie szczepienia objęte programem szczepień obowiązkowych. Na podstawie recepty wykupuje się preparat w aptece i udaje do przychodzi POZ, gdzie odbywa się szczepienie (za wykonanie szczepienia nie ponosi się kosztów). 

IPV – powikłania

Szczepionka IPV uznawana jest za bezpieczną, ponieważ zawiera inaktywowane cząsteczki wirusa polio. Po podaniu szczepionki mogą wystąpić miejscowe odczyny – zaczerwienienie, ból, stwardnienie lub obrzęk w miejscu ukłucia. Objawy utrzymują się zwykle 1–2 dni. U niektórych mogą dodatkowo wystąpić bóle głowy, wymioty czy biegunka, które samoistnie ustępują w ciągu kilku dni. 

W przypadku każdej szczepionki podawanej w postaci zastrzyku, powinien być dostępny zestaw przeciwwstrząsowy na wypadek wystąpienia poszczepiennej reakcji nadwrażliwości. 

IPV – przeciwwskazania

Szczepienie WZW B nie jest zalecane osobom, u których występuje nadwrażliwość na składniki preparatu: neomycynę, streptomycynę lub polimyksynę B oraz w sytuacji wystąpienia objawów niepożądanych po podaniu poprzedniej dawki szczepionki. W okresie występowania infekcji z towarzyszącą wysoką gorączką, szczepienie przeciw polio należy odłożyć w czasie.